Thượng tướng, Viện sĩ, Tiến sĩ NGUYỄN HUY HIỆU Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, nguyên Tư lệnh Quân đoàn 1, Anh hùng LLVT ND
Trải qua nửa thế kỷ xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Đảng Cộng sản Việt Nam, trực tiếp là Quân uỷ Trung ương, Bộ Quốc phòng, Quân đoàn 1 đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, hy sinh, phấn đấu không ngừng, lập nhiều chiến công oanh liệt, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, Quân đoàn đã có những đóng góp to lớn xứng đáng vào thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Bối cảnh ra đời, nhiệm vụ chính trị khi mới thành lập và tên gọi “Binh đoàn Quyết thắng” của Quân đoàn 1: Ngày 31-3-1975, chấp hành Nghị quyết của Bộ Chính trị và Chỉ thị Quân uỷ Trung ương, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trực tiếp giao nhiệm vụ cho Bộ Tư lệnh Quân đoàn 1: “Quân đoàn 1 (trừ Sư đoàn 308) có nhiệm vụ tổ chức hành quân gấp vào miền Đông Nam Bộ, hiệp đồng với các đơn vị bạn tham gia trận quyết chiến chiến lược giải phóng Sài Gòn- Gia Định”. Khi đó tôi đang là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 27 trực tiếp nhận lệnh của Sư đoàn Lưu Bá Sảo và Chính uỷ Đỗ Mạnh Đạo – Sư đoàn 320B Quân đoàn 1, tổ chức hành quân từ Tam Điệp vào tập kết ở Đông Hà Quảng Trị, làm dự bị giải phóng Huế và cùng các đơn vị nhanh chóng đánh chiếm chiếm bán đảo Sơn Trà Đà Nẵng. Trong đội hình của Sư đoàn 320B, chúng tôi hành quân bằng tất cả các phương tiện kể cả bằng tầu hoả để kịp vào tập kết ở Đông Hà. Nhưng do sự phát triển nhanh chóng của chiến dịch, ngày 26-3-1975 Huế đã giải phóng. Bởi vậy, Trung đoàn 27 phải cơ động nhanh qua đèo Hải Vân để kịp vào tham gia.
Có thể nói, từ sự ra đời đến thực hiện nhiệm vụ chính trị của Quân đoàn 1 – “Binh đoàn Quyết thắng” đã đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc về trình độ tổ chức, chỉ huy, tác chiến hiệp đồng quân binh chủng. Có thể rút ra mấy bài học kinh nghiệm quí sau:
Thứ nhất Nét độc đáo về nghệ thuật tổ chức, sử dụng lực lượng thọc sâu chiến dịch tạo ưu thế về sức mạnh, đánh chiếm mục tiêu chiến lược, giành thắng lợi. Để thực hiện phương châm: “Thần tốc – Quyết thắng”, nên nghệ thuật của chúng ta là nhanh chóng đánh vượt qua các trọng điểm đề kháng vòng ngoài , đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu; đặc biệt là đánh chiếm được các cầu để đưa quân ta vào đánh các mục tiêu chiến lược trong nội đô Sài Gòn. Đây là nét độc đáo và nghệ thuật tổ chức sử dụng lực lượng thọc sâu trong chiến dịch; nhanh chóng tiêu diệt các cơ quan đầu não của địch. Đây cũng là thực hiện triệt để tư tưởng chỉ đạo của Bộ Chính trị: “Thần tốc, táo bạo, chắc thắng”.
Thứ hai: Tạo lập thế trận thọc sâu vững chắc, sẵn sàng đột kích đánh chiếm các mục tiêu đảm nhiệm. Trước khi bước vào chiến dịch, cùng với sự chuẩn bị chu đáo các mặt ta đã khẩn trương chuẩn bị tốt các trục đường cơ động trên các hướng, nhất là đường cơ động cho xe cơ giới. Bộ Tư lệnh chiến dịch chỉ đạo các đơn vị tổ chức các đợt chiến đấu tạo ra thế trận thọc sâu vững chắc, bảo đảm có thể hợp vây lớn và chia cắt cả tập đoàn phòng ngự của địch. Đây là nghệ thuật tạo lập thế trận ban đầu rất quan trọng để các đơn vị nhanh chóng tiêu diêt, làm tan rã các đơn vị chủ lực của địch, kịp thời đưa lực lượng ta thọc sâu, áp sát các mục tiêu chiến lược của địch, khiến địch không ứng cứu, giải toả được dẫn tới sụp đổ nhanh chóng.
Thứ ba: Nét độc đáo về nghệ thuật kết hợp chặt chẽ giữa các hoạt động tác chiến của bộ đội chủ lực và lực lượng vũ trang địa phương; giữa tiến công quân sự với nổi dậy của quần chúng. Trong chiến dịch Hồ Chí Minh, các đợn vị cả Quân đoàn 1 cùng với việc xác định hướng tiến công đúng và sử dụng lực lượng hợp lý, ta đã sử dụng thế trận chiến tranh nhân dân tại chỗ để làm bạn đạp, tạo sức mạnh bảo đảm liên tục phát triển chiến đấu. Chính bằng sự kết hợp chặt chẽ đó mà ta vừa bảo vệ được đội hình, vừa bảo vệ được lực lượng trên hướng tiến công chủ yếu, nhanh chóng chuyển hoá thế trận chuyển hướng tiến công, thực hiện được ý định và kế hoạch của Tư lệnh Chiến dịch.
50 năm đã trôi qua, Quân đoàn 1 luôn kế thừa và phát huy những truyền thống vẻ vang của đơn vị tiền thân phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xây đắp nên truyền thống “Tần tốc – Quyết thắng”, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Bác Hồ và nhân dân; Quân đoàn vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý “ Anh hùng hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.